تبیان، دستیار زندگی
در اولین روز دوره كه روز آشنایی نامیده می شود، دریچه های گیوتینی را باز گذاشته و سپس هر حیوان را به مدت 10 دقیقه در دستگاه بگذارید. به این صورت كه آن را در قسمت وسط گذاشته و صبر كنید تا آزادانه در دستگاه گردش كرده و با محیط آشنا شود...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : زینب باقری
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

اثر اعتیاد آوری داروهای كدئین ‌دار در موش‌ با استفاده از تکنیک ترجیح مکان شرطی شده،جلسه چهارم

اثر اعتیاد آوری داروهای كدئین ‌دار در موش‌، چلسه چهارم

روش القاء ترجیح مكان شرطی شده

برای انجام آزمایش ترجیح مكان شرطی شده از ماز  مخصوصی استفاده می ‌شود كه می ‌توانید خودتان به راحتی آن را بسازید. این جعبه از سه قسمت مجزا درست می ‌شود كه دو قسمتی كه در طرفین قرار دارد، دارای ابعاد 30×30×30 سانتی ‌متر در طول و عرض و ارتفاع است. قسمت وسط یا بخش خنثی هم 10 سانتی ‌متر طول داشته و عرض و ارتفاع آن مانند دو قسمت دیگر است. دو دریچه‌ گیوتینی این دو قسمت را به هم مرتبط می ‌كند كه می ‌توان آن را مثل درِ قفس پرنده‌ ها باز و بسته كرد. دیواره‌ های دو طرف را به صورت راه‌ راه سیاه و سفید رنگ كنید، اما جهت راه‌ ها باید با هم متفاوت باشد. مثلاً یك طرف را به صورت عمودی و طرف دیگر را به صورت افقی رنگ ‌آمیزی كنید. كف جعبه را نیز با رنگ سیاه رنگ ‌آمیزی كنید.

دوره‌ آزمایش ترجیح مكان شرطی شده 5 روز است كه شامل مراحل زیر است:

مرحله‌ اول: مرحله‌ پیش‌ شرطی سازی

در اولین روز دوره كه روز آشنایی نامیده می ‌شود، دریچه‌ های گیوتینی را باز گذاشته و سپس هر حیوان را به مدت 10 دقیقه در دستگاه بگذارید. به این صورت كه آن را در قسمت وسط گذاشته و صبر كنید تا آزادانه در دستگاه گردش كرده و با محیط آشنا شود. زمان سپری شده در دو قسمت اصلی دستگاه را یادداشت كنید. خواهید دید كه جانوران هیچ كدام از قسمت‌ ها را به آن یكی ترجیح نمی‌ دهند و میانگین زمان‌ های سپری شده در دو قسمت حدوداً با هم برابر است.

اثر اعتیاد آوری داروهای كدئین ‌دار در موش‌، چلسه چهارم

مرحله‌ دوم: مرحله‌ شرطی سازی

در این روش نیمی از جانوران را در هر سری در یك قسمت از دستگاه و نیم دیگر را در طرف مقابل شرطی كنید. برای این كه جانور را به مكان خاصی شرطی كنید، طی مدت 3 روز به صورت متناوب پس از تزریق دارو آن ها را به مدت 30 دقیقه در یكی از قسمت ‌های دستگاه قرار دهید. برای این كار در ساعت 9 صبح روز دوم هر جانور را وزن كرده و داروی كدئینه را كه تهیه كرده ‌اید به صورت داخل صفاقی به حیوان تزریق كنید. سپس آن را در قسمتی كه می ‌خواهید حیوان را به آن شرطی كنید (بخش 1) به مدت 30 دقیقه قرار دهید. در این مرحله دریچه‌ گیوتینی باید بسته باشد. 6 ساعت بعد از این مرحله به حیوان به همان میزان داروی غیر كدئینه را به صورت داخل صفاقی تزریق كنید و حیوان را به مدت 30 دقیقه در قسمت مخالف (بخش 2) قرار دهید.

اثر اعتیاد آوری داروهای كدئین ‌دار در موش‌، چلسه چهارم

در روز سوم زمان تزریق ‌ها را برعكس كنید. به این صورت ابتدا در ساعت 9 صبح بعد از تزریق داروی غیر كدئینه، حیوان را 30 دقیقه در قسمتی كه در عصر روز قبل قرار داشت یعنی بخش 2 گذاشته و 6 ساعت بعد داروی كدئینه را تزریق كرده و حیوان را 30 دقیقه در بخشی كه می ‌خواهید حیوان را به آن شرطی كنید (بخش 1) قرار دهید.

اثر اعتیاد آوری داروهای كدئین ‌دار در موش‌، چلسه چهارم

در روز چهارم زمان تزریقات و ترتیب قرار‌گیری در بخش‌های دستگاه را مانند روز دوم انجام دهید.

اثر اعتیاد آوری داروهای كدئین ‌دار در موش‌، چلسه چهارم

مرحله‌ سوم: مرحله‌ پس از شرطی سازی

روز پنجم آزمایشات كه روز آخر هر دوره آزمایش است، ابتدا دریچه ‌های گیوتینی را برداشته و حیوان را در قسمت وسط قرار داده و برای مدت 10 دقیقه به جانور اجازه حركت آزادانه در همه قسمت‌ ها را بدهید. مدت زمان توقف هر حیوان را در هر قسمت دستگاه ثبت كنید. مدت زمان توقف هر جانور در قسمت دریافت دارو (بخش 1) منهای زمان توقف در قسمت 2 به عنوان نمره‌ شرطی شدن و نمادی از اثر دارو در شرطی كردن جانور در نظر گرفته می‌شود.

در این آزمایش موش ‌ها را از نظر دوز دریافتی به 5 گروه تقسیم كرده و طبق جدول زیر تزریقات را انجام دهید:

اثر اعتیاد آوری داروهای كدئین ‌دار در موش‌، چلسه چهارم
اثر اعتیاد آوری داروهای كدئین ‌دار در موش‌، چلسه چهارم

* داروی كدئینه كه در این قسمت نوشته شده است درواقع فاقد كدئین است چراكه دوز آن صفر است.

بعد از انجام تمام مراحل در روز پنجم، زمان‌ های بدست آمده را در جدول پایانی یادداشت كنید.

نتایج قابل مشاهده

در پایان این آزمایشات خواهید دید در هر گروه میانگین زمان سپری شده در قسمت 1 از قسمت 2 بیشتر است که این نشان دهنده‌ اثر داروی کدئین ‌دار در ایجاد حالت ترجیح مکانی است. در بین گروه ‌ها نیز شاهد افزایش میانگین زمان سپری شده در بخش 1 متناسب با دوز داروی دریافتی هستید. یعنی میانگین اثر دارو در گروه پنجم از دیگر گروه‌ ها بیشتر است.

حالا كه روش انجام این آزمایش را یاد گرفتید، می ‌توانید چنین آزمایشی را برای داروهای دیگر و یا دوزهای دیگری از همین دارو طراحی كنید.

سؤالاتی كه بعد از انجام پروژه می ‌توانید به آنها پاسخ گویید.

1-  چه عاملی منجر به ایجاد تمایل برای مصرف مواد یا خوردن غذا یا نوشیدن خاصی می ‌شود؟

2- سیستم پاداش مغز چه اثری بر روی یادگیری افراد دارد؟

3- چگونه می ‌توان از یك جانور آزمایشگاهی برای بررسی رفتار خاصی در انسان استفاده كرد؟

4- رفتار شناسی چیست و چگونه می‌ توان اعتیاد را به‌عنوان یك رفتار مورد مطالعة علمی قرار داد؟

5- چرا اثر داروهای مسكن و مواد مخدر در مصرف كنندگان به تدریج كاهش می ‌یابد؟

منابع

1- فیزیولوژی پزشكی گایتون ـ ویرایش یازدهم

2- principles of Nearal Science. Erik R. Kandel

3- مقاله «اثر عصاره الكلی زعفران به كسب و بیان ترجیح مكان شرطی شده ناشی از مورفین در موش‌‌ های بزرگ، آزمایشگاهی» نوشته: نرگس ‌السادات بی ‌بی و همكاران

4- مقاله «نوروبیولوژی پاداش و اعتیاد» نوشته: محمد رضا زرین دست ـ آمنه رضایف

5- www.sbmv.arc.ir/?siteid=428 مركز تحقیقات نوروبیولوژی

مطالب مرتبط:

اثر اعتیاد آوری داروهای كدئین ‌دار در موش، جلسه اول

اثر اعتیاد آوری داروهای كدئین ‌دار در موش، جلسه دوم

اثر اعتیاد آوری داروهای كدئین ‌دار در موش، جلسه سوم

اثر اعتیاد آوری داروهای كدئین ‌دار در موش، جلسه چهارم

اثر اعتیاد آوری داروهای كدئین ‌دار در موش، جلسه پنجم

اثر اعتیاد آوری داروهای كدئین ‌دار در موش، جلسه ششم

اثر اعتیاد آوری داروهای كدئین ‌دار در موش، جلسه هفتم

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه: پریسا صحرانورد فرد

تنظیم: زینب شاه مرادی