تبیان، دستیار زندگی

 تولد ستارگان، دستاورد تقدیری دوره دوم دبیرستان دارالفنون در بخش سمینار

سرگذشت یک ستاره اگر چه در حال حاضر منطقی و کامل به نظر می‌رسد، ولی ممکن است با انجام تحقیقات بیش‌تر، قسمت ‌هایی از آن تغییر کند.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
 دوازدهمین دوره از پروژه های دانش آموزی تبیان نیز با یاری خداوند و حضور پر شور شما دوستان و علاقمندان به پایان رسید.
در این دوره از جشنواره تعداد 161  گروه در بخش های سمینار های علمی ، غرفه های نمایشگاهی و مسابقات به عنوان گروه های تقدیری، برگزیده و معرفی شدند.
بر آن شدیم تا با معرفی پروژه های گروه های تقدیری علاوه بر قدردانی از این دوستان نوآور، زمینه ای را برای ایده پروری سایر پژوهشگران علاقمند فراهم آوریم.
مقطع: دوره دوم متوسطه
موضوع: ستارگان:تولد،بلوغ و مرگ
نام مدرسه: دبیرستان دارالفنون
نام استاد: آقای تورج منتظری
دانش آموزان:  بنیامین شیعی،‌ فرزاد شیرازی
مقدمه:
سرگذشت یک ستاره اگر چه در حال حاضر منطقی و کامل به نظر می‌رسد، ولی ممکن است با انجام تحقیقات بیش‌تر، قسمت ‌هایی از آن تغییر کند.
زندگی یک ستاره را می‌توان به شش دوره تقسیم کرد :
تولد (سحابی)
نوباوگی (مرحله‌ی انقباض)   
بلوغ
سنین بالا (غول سرخ)
باز هم بالاتر (متغیرها)
مراحل آخر عمر ستاره (کوتوله‌های سفید، ستاره‌های نوترونی و سیاه‌‌چاله‌ها) 
تولد ستارگان، دستاورد تقدیری دوره دوم دبیرستان دارالفنون در بخش سمینار
                           ستون‌های حیات در سحابی عقاب.این ستون‌ ها بیش‌تر از گاز هیدروژن تشکیل شده اند
در این مطلب به تولد و نوباوگی ستاره می‌پردازیم.
اندازه‌ ی ستاره‌ ها معمولاً بسیار بزرگ است، ولی فضای بین ستارگان (فضای میان ستاره‌ای) از آن هم بزرگتر می ‌باشد. این فضای میان ستاره ‌ای پر از گاز و ذرات غبار بسیار کوچک (به شعاع تقریبی 5-10 سانتی‌ متر) است.
مطالعات به ما نشان می‌ دهند که گازی که در این فضا وجود دارد (گاز میان ستاره ‌ای) عمدتاً از هیدروژن و مقدار کمی از عنصر‌های دیگر نظیر کربن، نیتروژن، اکسیژن، سدیم، آهن و پتاسیم تشکیل شده است.
تولد ستارگان، دستاورد تقدیری دوره دوم دبیرستان دارالفنون در بخش سمینار
                                               نقاط سفید درون این سحابی، ستاره‌ های در حال تکامل هستند.
چگالی ماده ‌ی میان ستاره ‌ای فوق‌ العاده کم است. با یک تقریب نسبتاً خوب می ‌توان این چگالی را یک اتم در هر سانتی ‌متر مکعب و یا در حدود ده ذره‌ی غبار در هر کیلومتر مکعب دانست. ولی می‌ بینیم که در بسیاری از نواحی فضای میان ستاره ‌ای، چگالی بیش از هزار بار بیش ‌تر از چگالی ماده‌ ی میان ستاره‌ ای می‌شود. در این نواحی با مجموعه ‌ای از توده‌ های ماده‌ ی میان ستاره ‌ای روبرو می ‌شویم که به این مجموعه سحابی می‌گویند.(سحاب به معنی ابر است 
سحابی را به سحابی ‌های : گسیلشی، 2ـ بازتابی و 3ـ تاریک طبقه ‌بندی کرده‌اند.
 سحابی گسیلشی
 ابری‌ است از ماده که در آن یک یا چند ستاره‌ی فوق ‌العاده سوزان و درخشنده وجود دارند. مثال بسیار خوبی از این سحابی گسیلشی ، سحابی بزرگ جبار است.
اگر ستاره یا ستاره ‌هایی که در سحابی جای دارند سرد تر از ستاره ‌های موجود در سحابی گسیلشی باشند، به این نوع سحابی بازتابی می‌گویند. نمونه‌ ای از این سحابی، ابرهایی است که چندین ستاره‌ی مهم خوشه‌ی پروین را احاطه کرده‌اند.
و اگر در نزدیکی سحابی ستاره‌ ای نباشد که نور آن را تأمین کند، آن سحابی را سحابی تاریک می‌گویند. به عنوان مثال می ‌توان از سحابی سر اسب در صورت فلکی جبار  نام برد.
تولد ستارگان، دستاورد تقدیری دوره دوم دبیرستان دارالفنون در بخش سمینار
                                                                                                 سحابی سر اسب
بدون شک جالب توجه‌ ترین شئ صورت فلکی جبار، سحابی بزرگ آن است، همه آن را شگفت ‌آورترین شی آسمان می ‌دانند. با چشم برهنه به سختی قابل رویت است، ولی به زیبایی آن تنها به کمک یک تلسکوپ می‌توان پی برد. هرچه تلسکوپ  بزرگ ‌تر باشد، بهتر است. سحابی‌ ها دارای حرکت ‌های جزئی در درون ‌شان می‌باشند.
تولد ستارگان، دستاورد تقدیری دوره دوم دبیرستان دارالفنون در بخش سمینار
                                                                                               صورت فلکی جبار
 نقطه‌ی آغاز تولد یک ستاره‌، همین سحابی‌ ها می‌ باشند. چگالی متوسط ماده در سحابی چندین هزار اتم در سانتی ‌متر مکعب است و دما فقط چند درجه بالاتر از صفر مطلق است.
در آغاز، یعنی وقتی که نخستین نسل ستارگان به وجود آمدند، سحابی ‌ها فقط مرکب از هیدروژن و هلیوم (بیش‌تر هیدروژن و درصد کمی هلیوم) بودند. نود و چند عنصر طبیعی دیگر در هسته‌ی ستارگان پرجرمِ بسیار سوزان به وجود آمدند. این عناصر بعد از مرگ یک ستاره به درون سحابی ‌ها راه یافتند.
ستارگان نسل‌های بعدی علاوه بر هیدروژن و هلیوم شامل درصد بسیار کمی از همه (یا تقریباً همه) عناصر طبیعی دیگر می‌ شدند.
تولد ستارگان، دستاورد تقدیری دوره دوم دبیرستان دارالفنون در بخش سمینار
                                                                                           سحابی دمبل

حرکت‌ های جزیی در داخل سحابی موجب متراکم شدن ماده‌ی سحابی در قسمتی از آن می‌شود. نیروهای گرانشی کمک بزرگی به تجمع ماده در این نواحی می‌کنند و توده‌ی مجزایی از ماده را که پیش ـ ستاره نامیده می‌ شود، به وجود می ‌آورند، که احتمالاً 1027 تن جرم دارد. جرم ‌هایی که از این مقدار خیلی کم ‌تر باشند، به قدر کافی اثر گرانشی ندارند که واحدی مجزا شوند و جرم ‌های بسیار بزرگ ‌تر ناپایدار شده به چندین ستاره‌ی کوچک تقسیم می‌شوند.

تولد
به این ترتیب ستاره ‌ای زاده می‌شود. نخستین ستاره‌ ها، شاید 10 میلیارد سال پیش تشکیل شدند و تازه ‌ترینشان هم اکنون در حال پیدایش هستند. تردیدی در این نیست که این فرایند ادامه می‌ یابد و ستارگان پیوسته زاده می ‌شوند. ستاره در هنگام تولد به قدری سرد است که نوری از خود ندارد.

 
  
بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان
تهیه: نگار تجملیان-  تنظیم: محبوبه همت